اختلال فراموشی گسسته

فراموشی تجزیه ای Dissociative amnesia که با نام های یادزدودگی روان زاد ، یادزدودگی تجزیه ای ، فراموشی گسسته و آمنزیا شناخته می شود. این نوع فراموشی معمولا زمانی رخ می‌ دهد که فرد استرس شدیدی را تجربه می‌ کند. در فراموشی تجزیه ‌ای هیچ گونه آسیب مغزی به فرد وارد نشده است. فرد مبتلا به این نوع از فراموشی در به یاد آوری بخش عمده ‌ای از اتفاقات و رویداد های قبل از حادثه استرس ‌زا مشکل دارد. شناخت علل و نشانه ‌ها جهت تشخیص و شناسایی اختلال و انتخاب بهترین روش ‌های درمانی ضرورت می‌ یابد.

دوره های فراموشی به جنبه هایی از رفتار خود فرد نیز گسترش می یابد، مثل از دست دادن حافظه به هنگام انفجار های خشم، خشونت، اقدام به خودکشی یا خود – جرحی. مرتکبان جنایات شنیع، مثل قتل، اغلب ادعا می کنند که در مورد رویداد هیچ چیزی به خاطر نمی آورند و گاهی، در دادگاه، از این موضوع به نفع خود استفاده می کنند.  فراموشی گسسته با چند نوع اختلال حافظه مرتبط است.

معیار های DMS_5 برای اختلال فراموشی گسسته یا تجزیه ای

فرد نمی تواند اطلاعات اتوبیوگرافیک مهم (معمولاً خاطرات تروماتیک یا استرس زا) را به یاد بیاورد، و این نوع ناتوانی در به یادآوری با فراموشی عادی مطابقت ندارد.

دو نوع فراموشی گسسته اصلی وجود دارد: ۱- فراموشی موضعی یا گزینشی برای یک یا چند رویداد، و ۲- فراموشی کلی برای هویت شخصی و زندگی گذشته خود.

سمپتوم ها باعث می شوند در عملکرد اجتماعی، شغلی، یا سایر زمینه های مهم زندگی فرد رنج یا نابسامانی شدیدی به وجود آید.

این اختلال را نمی توان به تأثیر فیزیولوژیک و مستقیم یک ماده نسبت داد (مثلاً، الکل یا سایر مواد سوءمصرفی، یا داروهای تجویزی). هم چنین علت آن نمی تواند یک عارضه نورولوژیک یا یک عارضه پزشکی دیگر باشد (مثلاً، تشنج های کمپلکس جزئی، فراموشی کلی موقت، پیامد آسیب به سر بسته/ آسیب مغزی تروماتیک، یا یک اختلال نورولوژیک دیگر).

اختلالات زیر نمی توانند علت بهتری برای این عارضه باشند: اختلال هویت گسسته، اختلال استرس پس آسیبی، اختلال استرس حاد، اختلال سوماتیک سمپتوم، یا اختلال نوروکاگنیتیو عمده یا خفیف.

انواع فراموشی گسسته

فراموشی متمرکز

مرتبط با خاطرات بخش خاصی از زندگی یا یک دوره زمانی برای مثال فرد تمام حوادث سال‌های 1395 تا 1397 را به خاطر نمی ‌آورد.

فراموشی انتخابی

فرد در یک دوره زمانی یا یک حادثه آسیب زا، تنها بخشی از واقعه یا وقایع را به یاد می ‌آورد و بخش‌ های دیگر را از یاد برده است.

فراموشی عمومی

فراموش کردن تمامی حوادث زندگی و تاریخچه فرد که بسیار نادر است.

فراموشی تجزیه ای تقریباً در ۲ تا ۶ درصد جمعیت عمومی گزارش شده است. تفاوتی در میزان بروز زنان و مردان دیده نشده است. موارد این اختلال عموماً در اواخر نوجوانی و بزرگسالی گزارش شده اند. ارزیابی فراموشی تجزیه ای به خصوص در کودکان پیش از سن نوجوانی دشوار است زیرا توانایی آن ها برای توصیف تجربیات ذهنی محدود است.

دلایل زمینه ساز فراموشی گسسته

عوامل محیطی

تجارب آسیب زایی که به شکل واحد یا تکرار شونده در زندگی فرد رخ می ‌دهند، پیش بینی کننده‌ های معمول فراموشی تجزیه ای هستند. تعداد زیاد تجارب مضر کودکی مخصوصا تجارب کودک آزاری و سوء استفاده فیزیکی و جنسی، تجربه خشونت‌ های شدید فرد را در برابر اختلالات فراموشی مستعد تر می کنند.

پیشینه بالینی

اختلال فراموشی تجزیه ‌ای به شکل ناگهانی آغاز می ‌شود و معمولا به دنبال حوادث و تجارب آسیب زا و تروماتیک رخ می ‌دهد. به ندرت شاهد آن هستیم که فراموشی خود به خود آغاز شود. در پیشینه‌ افرادی که دچار این اختلال شده‌ اند، می‌ توان ردپایی از افسردگی، اضطراب و تجارب تلخ را پیدا کرد.

تفاوت اختلال فراموشی گسسته و اختلال استرس پس از سانحه چیست؟

شاید فکر کنید اختلال فراموشی گسسته همان اختلال استرس پس سانحه است. در صورتی که این دو اختلال کاملا با هم متفاوت هستند. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) به انواع اختلالات تروما و استرس مربوط است اما اختلال فراموشی گسسته یکی از اختلالات گسستگی است.

درست است که هر دو آن ها استرس را در بر می گیرند اما در اختلال استرس پس سانحه، فرد مدام رویداد استرس‌ زا یا تروماتیک را به یاد می‌ آورد. او نمی تواند آن سانحه را فراموش کند و برای او آزاردهنده است.

اما در اختلال فراموشی گسسته، فرد نمی تواند آن رویداد استرس زا را به یاد آورد و همه یا بخشی از آن را به طور کامل فراموش کرده است.

برای درمان اختلال فراموشی گسسته از چه روش هایی استفاده می شود؟

روان درمانی روانپویشی

خانواده درمانی

هیپنوتیزم

یکپارچه سازی هویت

شناخت درمانی:

شناخت درمانی برای افراد دچار اختلالات مرتبط با سانحه (تروما) می توان فواید خاصی داشته باشد. شناسایی تحریف های شناختی اختصاصی که ریشه در سانحه یا آسیب دارند، می تواند رخنه ای برای دسترسی به حافظه سرگذشتی فراموشی شده فراهم کند. وقتی بیمار توانست تحریفات شناختی، بخصوص تحریفات مربوط به معنای سانحه قبلی را اصلاح کند، ممکن است جزئیات بیشتری از حوادث آسیب زا را به یاد آورد.

هیپنوتیزم:

در درمان اختلال فراموشی تجزیه ای می توان هیپنوتیزم را با شیوه های مختلفی به کار گرفت. مداخلات هیپنوتیزمی را بخصوص می توان برای منظورهای زیر به کار برد. محدود کردن، تغییر دادن و کاهش شدت علائم، تسهیل یادآوری کنترل شده خاطرات مربوط، ارائه حمایت و تقویت ایگوی بیمار و سرانجام تسهیل فراوری و ادغام محتویات ذهنی تجزیه شده. علاوه بر این می توان خود هیپنوتیزم را به بیمار آموزش داد تا از فنون محدود کردن و آرام سازی در زندگی روزمره استفاده کند. کاربرد موفقیت آمیز فنون محدودسازی (چه از طریق هیپنوتیزم و چه غیر آن) سبب می شود بیمار احساس کند بر نوسانات بین علائم مزاحم و فراموشی کنترل بیشتری دارد.

درمان های جسمی:

به جز داروهایی که مصاحبه به کمک دارو به کار می رود هیچ درمان دارویی شناخته شده ای برای اختلال فراموشی تجزیه ای وجود ندارد. در مصاحبه به کمک دارو، داروهای مختلفی به کار رفته اند از جمله سدیم آموباربیتال، تیوپنتال، بنزودیازپین های خوراکی و آمفتامین ها.

مصاحبه دارویی به کمک دیازپام یا آموباربیتال وریدی در بیمارستان های طبی عمومی و مراکز روانپزشکی عمدتا در مورد فراموشی های حاد و واکنش های تبدیلی به کار می رود. این روش گاهی در مواد مقاوم فراموشی تجزیه ای که بیمار به سایر مداخلات پاسخ نمی دهد، مفید واقع می شود.