تفاوت دمانس و آلزایمر

بیشتر مردم از تفاوت دمانس و آلزایمر آگاه نبوده و از این دو کلمه به جای یکدیگر استفاده می‌کنند. دمانس یا زوال عقل یک اصطلاح کلی است که برای توصیف علائمی که بر حافظه، استدلال و مهارت‌های اجتماعی تاثیر می‌گذارند استفاده می‌شود، در حالی که آلزایمر نام یک بیماری مغزی است.

انواع مختلفی از دمانس وجود دارد که بیماری آلزایمر شایع‌ترین نوع آن است. با اینکه بالا رفتن سن خطر ابتلا به دمانس را افزایش می‌دهد و این بیماری در افراد بالای ۶۵ سال شایع است، نمی‌توان از آن به عنوان بخش طبیعی پیری نام برد؛ چرا که بسیاری از سالمندان به آن مبتلا نمی‌شوند.

دمانس و آلزایمر ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، اما وقتی پای درمان به میان می‌آید تشخیص این دو از یکدیگر اهمیت پیدا می‌کند.

زوال عقل یا دمانس چیست؟

به گروهی از اختلالات مغزی که روی حافظه، تفکر، استدلال، تصمیم‌گیری و حتی کنترل احساسات تاثیر می‌گذارند، دمانس می‌گویند.

دمانس در اثر بیماری‌هایی ایجاد می‌شود که با از بین بردن سلول‌های عصبی به مغز آسیب می‌زنند. بیماری آلزایمر شایع‌ترین شکل دمانس است.

بعضی از افراد ممکن است به بیش از یک نوع دمانس مبتلا باشند که به این عارضه زوال عقل مختلط می‌گویند. در افراد مبتلا به زوال عقل مختلط علائم دو یا چند نوع زوال عقل مشاهده می‌شود. تشخیص دقیق دمانس مختلط فقط با کالبد‌شکافی امکان‌پذیر است.

با پیشرفت دمانس، بیمار استقلال خود را از دست داده و نمی‌تواند به تنهایی به امور روزمره‌اش رسیدگی کند. دمانس یکی از مهم‌ترین دلایل ناتوانی در دوران سالمندی است که برای خانواده‌ها بار عاطفی و مالی قابل توجهی را به همراه دارد.

چون علائم اولیه دمانس خفیف هستند، ممکن است در ابتدا چندان مورد توجه قرار نگیرند؛ اما با گذشت زمان شدت فراموشی و سردرگمی بیشتر شده و خودمراقبتی برای بیمار به یک چالش جدی تبدیل می‌شود.

در مراحل پیشرفته، افراد مبتلا به زوال عقل قادر به مراقبت از خود نیستند، در به خاطر آوردن افراد و مکان‌های آشنا دچار مشکل می‌شوند و ممکن است رفتار آن‌ها تغییر کرده و به افسردگی و پرخاشگری منجر شود.

آلزایمر چیست؟

آلزایمر نوعی بیماری دژنراتیو مغزی است که در پی آسیب سلولی و به‌دنبال آن تغییرات مغزی پیچیده به وجود می‌آید و دمانس از علائم آن است. در تمام دنیا و به‌ویژه بریتانیا بیشترین علت دمانس، بیماری آلزایمر است. نتیجه ایجاد دمانس و بدتر شدن شرایط به‌مرور و با گذشت زمان است. از ابتدایی‌ترین و متدوال‌ترین علائم آلزایمر مشکل در یادآوری مطالب جدید است؛ زیرا بیماری در اولین قدم روی مناطقی از مغز اثر می‌گذارد که مربوط به یادگیری هستند. 

با پیشرفت بیماری آلزایمر، علائم شدت پیدا می‌کنند و سرگردانی، گیجی و تغییرات رفتاری نیز به علائم قبل اضافه می‌شوند. در پایان نیز صحبت، بلع و راه‌رفتن فرد مبتلا به مشکل برمی‌خورد.

با اینکه بزرگ‌ترین عامل خطر شناخته‌شده برای بیماری آلزایمر، افزایش سن است؛ اما این بیماری قرار نیست به‌طور طبیعی با پیرشدن به وجود بیاید. 

فرق دمانس و آلزایمر از نظر درمان

زوال عقل و بیماری آلزایمر را می توان با ترکیبی از دارو و روان درمانی درمان کرد. درمان شناختی-رفتاری موثر ترین شکل روان درمانی است که برای درمان هر دو بیماری استفاده می شود. با دارو،می توان علائم ناشی از بیماری را تا حدود زیادی تسکین داد.

درمان زوال عقل

برخی از داروهایی که برای بهبود عملکرد شناختی ثابت شده است، توسط FDA برای درمان زوال عقل تایید شده است. آنها شامل مهارکننده های کولین استراز و ممانتین هستند. در موارد شدید ممکن است ترکیبی از هر دو دارو تجویز شود. در مواردی که سایر علائم رفتاری یا خواب شدید نشان داده می شود، دارو برای آن نیز ممکن است با احتیاط تجویز شود.

درمان بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر یک بیماری پیشرونده است که در حال حاضر درمان شناخته شده ای برای آن وجود ندارد. اما خوشبختانه گزینه های درمانی وجود دارد که می توانند شدت علائم آن را کاهش داده و عملکرد فرد مبتلا به این بیماری را بهبود می بخشد. داروهای زیر توسط FDA به طور خاص برای درمان علائم مختلف بیماری آلزایمر تایید شده اند:

مهارکننده های کولین استراز: 

برای بهبود علائم زوال شناختی و زوال عقل در افراد مبتلا به آلزایمر استفاده می شود. اینها شامل داروهایی مانند اکسلون (ریواستیگمین)، آریسپت (دونپزیل) و رازادین (گالانتامین) است.

آنتی بادی ضد آمیلوئید:

این کار با از بین بردن پروتئین های آمیلوئیدی که در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر ساخته شده و به طور بالقوه باعث ایجاد این بیماری می شوند، عمل می کند.

نامندا (ممانتین): 

این معمولاً برای درمان علائم متوسط تا شدید بیماری آلزایمر استفاده می شود. تصور می‌شود که با تنظیم یک پیام‌رسان شیمیایی به نام گلوتامات کار می‌کند که به نجات اثرات مضر آن بر مغز کمک می‌کند.

انواع زوال عقل

زوال عقل عروقی

این نوع زوال عقل بعد از آلزایمر دومین شکل شایع دمانس است، به طوری که از هر ۱۰ بیمار مبتلا به دمانس یکی از آن‌ها زوال عقل عروقی دارد.

زوال عقل عروقی در اثر کاهش خون‌رسانی به مغز ایجاد می‌شود و اغلب با سکته مغزی یا ساخت پلاک در شریان‌ها مرتبط است. علائم این بیماری متنوع بوده و ممکن است به آرامی یا به طور ناگهانی شروع شود.

زوال عقل مرتبط با اجساد لویی

زوال عقل مرتبط با اجساد لویی یک بیماری پیشرونده است که در اثر رسوب پروتئین ایجاد می‌شود و با اختلال در سیگنال‌های الکتریکی همراه است. اجسام لویی توده‌های غیرطبیعی پروتئینی به نام آلفا-سینوکلئین هستند که در کورتکس مغز (بخشی از مغز که یادگیری و حافظه را بر عهده دارد) انباشته می‌شوند.

زوال عقل مرتبط با اجساد لویی با اختلال توجه، توهم بصری و حرکات آهسته و نامتعادل مشخص می‌شود. در مبتلایان به این بیماری حافظه در مراحل انتهایی مختل می‌شود.

زوال عقل ناشی از بیماری پارکینسون

این نوع دمانس که با کاهش توانایی‌های شناختی همراه است اغلب افراد مبتلا به پارکینسون را گرفتار می‌کند. تخمین زده می‌شود که تقریبا ۵۰ تا ۸۰ درصد بیماران مبتلا به پارکینسون بعد از مدتی دچار زوال عقل می‌شوند.

آتروفی کورتکس خلفی

آتروفی کورتکس خلفی یک بیماری پیشرونده است که روی لایه بیرونی و خلفی مغز که کورتکس نام دارد، تاثیر می‌گذارد.

زوال عقل فرونتوتمپورال

در مبتلایان به دمانس فرونتوتمپورال، عملکرد بخشی از مغز که در نزدیکی پیشانی یا پشت گوش قرار دارد، کاهش پیدا می‌کند.