سندرم ایمپاستر (impostor syndrome) یک پدیده روانی است که در آن افراد نمی توانند موفقیت هایشان را بپذیرند. بر خلاف آنچه شواهد بیرونی نشان می دهد که فرد با رقابت و تلاش به موفقیت رسیده، خود فرد تصور می کند که لیاقت موفقیت را ندارد و فریب‌کار است. فرد مبتلا به این سندرم، موفقیت خودش را در نتیجه خوش شانسی، زمان بندی خوب یا فریب دادن دیگران می داند و این موضوع که فرد با هوش یا تلاش گر است توسط خودش مورد پذیرش قرار نمی گیرد.
به بیان ساده، سندرم ایمپاستر، تجربه‌ی احساس دروغ گویی است. فرد مبتلا به این سندرم هر لحظه احساس می کند که قرار است به عنوان یک کلاهبردار شناخته شود زیرا این دست شانس و تقدیر است که او را بدون توجه به موقعیت اجتماعی، سابقه‌ی کاری، سطح مهارت یا درجه تخصص به جایگاه فعلی رسانده است.
نشانه های سندرم ایمپاستر
عزت نفس پایین
از آنجایی که افراد مبتلا به این سندروم به شکل مداوم نسبت به توانایی و شایستگی های خود بی اعتماد هستند، عزت نفس پایینی دارند. آنها اغلب خود را فردی بی لیاقت می بینند که ارزش جایگاهی را که در آن قرار گرفته اند، ندارند. عزت نفس پایین این سندروم را به شدت قوام می بخشد.
احساس گناه
افرادی که سندروم ایمپاستر دارند، همیشه یک احساس گناه درونی را تجربه می کنند. تصور آنها از خودشان این است که فرد متقلب یا کلاه‌برداری هستند. با این تصور همیشه یک تجربه گناه و اشتباه درونی را همراه با خود دارند و از بودن در موقعیت و جایگاه خود راضی نیستند.
کمالگرایی
یکی دیگر از نشانه های سندروم ایمپاستر کمال گرایی است. افرادی که از این سندروم رنج می برند، کمال گرایی افراطی و عجیب و غریبی دارند که باعث تشدید حالات آنها می شود. این افراد هر چیزی را در بالاترین رتبه و موقعیت می خواهند و اگر این هدف برای آنها حاصل نشود، احساس سرخوردگی زیادی دارند. آنها معتقدند چیزی که کامل نباشد به درد نمی خورد.
حساسیت نسبت به انتقاد
کسانی که با این سندروم درگیر هستند حساسیت زیادی را نسبت به انتقاد نشان می دهند و تحمل شنیدن نقد از سوی اطرافیان را ندارند. این اتفاق به این دلیل رخ می دهد که این افراد اعتماد و عزت نفس کافی را ندارند و نمی توانند در مقابل انتقاد دیگران به درستی عمل کنند.
انواع سندرم ایمپاستر
کمال طلب
این شکل از سندرم ایمپاستر زمانی بروز می‌کند که شما کمال‌طلب باشید. در این حالت، تصور می کنید به آن خوبی که دیگران می گویند نیستید، چون ویژگی های کمال طلبانه شما مانع از باور کردنش می شود.
کارشناس
در این حالت، فردی کارشناس تصور می کند که بر مبحثی تسلط کافی ندارد. او می پندارد هنوز چیزهایی درباره آن مبحث هست که نیاموخته است، پس نمی تواند خود را کارشناس بنامد.
استعداد ذاتی
در این حالت، فکر می کنید به‌اندازه کافی توانمند نیستید، چون استعداد درونی خود را قبول ندارید. اگر یادگیری یک مهارت یا انجام کاری بیشتر از انتظارتان طول بکشد، به توانایی های خود شک می کنید.
تک نواز
اگر برای رسیدن به جایگاهی از دیگران کمک گرفته باشید، شاید حس کنید که شایسته آن نیستید. این همان سندرم ایمپاستر تک‌نواز است. شما تصور می کنید که شایستگی این جایگاه را ندارید و به‌تنهایی نمی توانستید به آن دست یابید.
ابر مرد
فکر می کنید باید بهترین و سخت کوش ترین باشید تا لیاقت پیدا کنید. در غیر این صورت، حس می کنید که کلاهبر دارید و شایسته موفقیت نیستید.
چه کسانی در معرض ابتلا به سندروم ایمپاستر هستند؟
افرادی با والدین بسیار موفق
کسانی که والدین آنها افراد بسیاری موفقی هستند و سوابق کاری، تحصیلی و … بسیار درخشانی دارند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این سندروم هستند. آنها این فشار بیرونی را روی خود احساس می کنند که در هر کاری با موفقیت کامل عمل کنند.
افرادی با سرعت موفقیت زیاد
کسانی که موفقیت خود را در زمان کوتاهی به دست می آورند عموما این سندروم را تجربه می کنند. برای مثال نویسنده ای که اولین کتاب او به سرعت فروش رفته طرفدار دارد، یا فردی که در زمینه کاری، تحصیلی و … به سرعت موفقیت کسب می‌کند به طور دائم از خودش می پرسد چطور ممکن است که در این زمان کوتاه به موفقیت رسیده باشد؟
افرادی که به تنهایی کار می‌کنند
افرادی که به تنهایی کار می‌کنند، عموما به این سندروم مبتلا می‌شوند. زیرا ارزیابی کیفیت کار، عملکرد ها و بازخورد ها از سوی کارفرما صورت نمی گیرد و همه چیز درونی است.
افراد در اقلیت
کسانی که در اقلیت قرار دارند، مانند فرد معمولی که برای اولین بار در زمینه کاری خود رتبه ای را به دست آورده و … با این سندروم روبه‌رو می شود.
درمان سندرم ایمپاستر
افکار خود را بررسی کنید:
با استفاده از تمرینات خود آگاهی و مراقبت از ذهن می توانید افکار و احساسات و عواطف خود را بهتر تشخیص بدهید و هنگام بروز شناسایی شان کنید. افکار منفی می توانند شما را دچار سندرم خود ویرانگری کنند. پس با شناخت این افکار منفی، می توانید قدم‌های لازم برای مقابله با آنها را بردارید.
موفقیت ها و توانایی های خود را در نظر بگیرید:
به خود نشان دهید که چقدر تلاش کرده آید تا به جایی که هستید برسید. گاهی اوقات ذهن ما را فریب می دهد و به ما القا می کند که شایسته نیستیم. پس برای رد این خطای ذهنی، دلایل و شواهد را به خودتان یادآوری کنید. می توانید آنها را بنویسید یا حتی از فردی قابل‌اعتماد بخواهید آنها را به شما یادآوری کند.
جملات تاکیدی مثبت را به کار بگیرید:
جملات تاکیدی مثبت عبارت های کوتاهی اند که ارزش و توانمندی‌های ما را به ما یادآوری می کنند، مانند «من برای رسیدن به جایگاه فعلی زحمت کشیده‌ایم» یا «من لیاقت این جایگاه را دارم». هرچه این جملات واضح‌تر باشند و مصداق دقیق تری داشته باشند، بهتر است.
درباره احساساتتان با دیگران صحبت کنید:
گرچه به‌اشتراک‌گذاشتن احساسات خودویرانگر با همگان کار درستی نیست، می توانید آنها را با دوستان یا اعضای خانواده و حتی مشاور قابل اطمینان در میان بگذارید. آنها به شما نشان می دهند که چندان هم بی دانش، بی عمل و بی کفایت نیستید. همچنین آنها هم ممکن است تجربه مشابهی داشته باشند و بتوانند شما را برای گذر از این حالت راهنمایی کنند.
اهداف واقع بینانه انتخاب کنید:
انتخاب هدف های بیش از اندازه بلند پروازانه می تواند به شکست قطعی و ناراحتی شما منجر شود و عامل بروز سندرم ایمپاستر باشد. گرچه به چالش‌کشیدن خود توصیه می شود، بهتر است این چالش ها به‌اندازه ای باشند که شانس پیروزی داشته باشید.
برای دسترسی سریع به مشاوره روانشناسی آنلاین یا حضوری می توانید برای رزرو وقت مشاوره با شماره های مرکز مشاوره زرین فر تماس حاصل نمایید.
دیدگاه کاربران