بلوغ دیررس را بلوغ تاخیری Delayed Puberty نیز می‌گویند. این بدان معناست که علائم فیزیکی بلوغ جنسی کودک در سن ۱۲ سالگی در دختران یا ۱۴ سالگی در پسران ظاهر نمی‌شود. این علائم شامل رشد پستان در دختران و رشد بیضه‌ها مو‌های ناحیه تناسلی و تغییرات صدا در پسران می‌شود. این‌ها به عنوان ویژگی‌های جنسی ثانویه شناخته می‌شوند.
نواع بلوغ دیررس در پسران و دختران
هیپوگنادیسم اولیه
این وضعیت زمانی است که غدد جنسی، به مقدار کافی یا اصلاً هورمون جنسی تولید نمی‌کنند. در پسران، بیضه‌ها توانایی تولید هورمون تستوسترون کافی را ندارند و در دختران نیز تخمدان‌ها قادر به تولید استروژن کافی نیستند.
هیپوگنادیسم ثانویه (مرکزی)
در این نوع بلوغ دیررس، غده‌های جنسی یا تخمدان و بیضه‌ها مشکل ندارند. مشکل در این اختلال، به هیپوتالاموس و یا غده هیپوفیز در مغز مربوط است. در این مورد، به دلیل به‌وجود آمدن اشکال در سیستم فرماندهی مغز، پیام ترشح هورمون به بیضه‌ها و تخمدان انتقال پیدا نمی‌کند.
بلوغ دیررس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص بلوغ دیررس معمولاً با معاینه بالینی مشخص می‌شود. علاوه بر بررسی سوابق پزشکی و معاینات بالینی ممکن است اقدامات تشخیصی زیر نیز در این فرایند کمک‌کننده باشد.
انجام آزمایش‌های خون برای بررسی اختلالات کروموزومی و اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها
عکسبرداری به وسیله اشعه ایکس برای عکسبرداری از بافت‌های داخلی
اسکن توموگرافی کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری از بدن برای مشاهده استخوان‌ها، عضلات و ارگان‌ها
استفاده از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) برای گرفتن عکس‌های دقیق از ارگان‌ها
تفاوت بلوغ دیررس و زودرس
مهم‌ترین تفاوت بلوغ دیررس و زودرس، در سن شروع بلوغ در دختران و پسران است. وقتی بلوغ قبل از ۸ سالگی در دختران و قبل از ۹ سالگی در پسران شروع شود، بلوغ زودرس محسوب می‌شود. عواملی مثل عفونت، اختلالات هورمونی، تومور‌ها، ناهنجاری‌های مغزی یا صدمات، باعث بلوغ زودرس در پسران و دختران می‌شوند.
علت بلوغ دیررس چیست؟
سابقۀ خانوادگی
در اغلب موارد، بلوغ دیررس ناشی از الگوی رشد در خانواده است. ممکن است والدین، عمو، دایی، خاله، عمه، برادر، خواهر یا سایر بستگان هم دیر به بلوغ رسیده باشند. به این وضعیت، تأخیر ژنتیکی بلوغ می‌گویند و معمولاً نیاز به درمان ندارد. وقتی زمان مناسب فرا برسد، این دسته از افراد به رشد طبیعی می‌رسند و فقط کمی دیرتر از اکثر همسن و سال‌های خود بالغ می‌شوند.
نژاد
معمولاً دختران سیاه‌پوست یک سال زودتر از دختران سفید‌پوست هم‌سن‌و‌سال خود بالغ می‌شوند.
اضافه وزن
افرادی که وزن‌شان ۲۰ تا ۳۰ درصد بیشتر از وزن‌ایده‌آل است، کمی زودتر به بلوغ می‌رسند.
محل زندگی
افرادی که در مناطق گرم، نواحی کم‌ارتفاع (هم‌سطح دریا) و یا مناطق شهری زندگی می‌کنند، زودتر از کسانی که در ارتفاعات، نواحی سرد و یا روستایی زندگی می‌کنند، بالغ می‌شوند.
دلایل ژنتیکی بلوغ دیررس
برخی از بیماری‌های ژنتیکی یا اختلالات کروموزومی می‌توانند عامل بلوغ دیررس در دختران و پسران باشند. مثال‌هایی از این بیماری‌ها و اختلالات عبارتند از:
سندرم کالمن و سندرم کلاین فلتر در پسران
سندرم ترنر در دختران
عوامل محیطی مؤثر بر بلوغ دیررس
برخی از عوامل محیطی می‌توانند با اثرگذاری روی عملکرد اندام‌ها، باعث اختلال در ترشح هورمون‌ها شده و بلوغ را به تأخیر بیاندازند. تعدادی از این عوامل عبارتند از:
استرس بیش از حد
تغذیه نامناسب به دلیل کم‌اشتهایی یا بی‌اشتهایی عصبی
تمرین‌های ورزشی فشرده و شدید
از دست رفتن بافت چربی ناشی از رژیم‌های سنگین
بیماری‌های زمینه‌ای عامل بلوغ دیررس
برخی از بیماری‌های زمینه‌ای، با تأثیرگذاری روی مغز یا غدد جنسی، باعث بلوغ دیررس در پسران و دختران می‌شوند. برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
فیبروز کیستیک
دیابت
مقاومت به انسولین
بیماری کلیوی
مشکلات هورمونی
سرطان یا وجود تومور در غدد کنترل‌کننده بلوغ
سندرم عدم حساسیت به آندروژن
کم‌کاری غده تیروئید
کم‌کاری غده هیپوفیز
آسیب به جمجمه
نارسایی‌هایی کلیوی
بیماری‌های خود‌ایمنی
جراحی مغز
اثر برخی دارو‌ها روی بلوغ دیررس
مصرف برخی از دارو‌ها یا اقدامات درمانی می‌تواند روی ترشح هورمون‌ها تأثیر گذاشته و باعث به تأخیر افتادن بلوغ در پسران و دختران شود.
نمونه‌هایی از این اقدامات درمانی عبارتند از:
شیمی‌درمانی
پرتودرمانی
مصرف کورتون
مصرف برخی از دارو‌های خاص روانپزشکی
عوارض بلوغ دیررس در دختران و پسران
درصورتی‌که بلوغ دیررس به دلایل وراثتی اتفاق افتاده باشد، پیامد جدی به جز عدم بروز نشانه‌های ثانویه بلوغ، مثل رشد قد، رشد مو‌های صورت و عدم تغییر صدای پسران یا رشد سینه‌های دختران ندارد. اما اگر نارسایی غدد جنسی، نارسایی ترشح هورمون‌های هیپوفیزی و هیپوتالاموس یا مشکلات ژنتیکی و کروموزومی باعث بلوغ دیررس شده باشد، می‌تواند منجر به کاهش باروری یا ناباروری شود. تشخیص قطعی دلیل بلوغ دیررس، فقط با انجام آزمایشات و نظر پزشک متخصص امکان‌پذیر است.
مقابله با بلوغ تاخیری
وقتی که بلوغ برای نوجوان اتفاق نمی‌افتد، تماشای رشد و پیشرفت دوستانش می‌تواند برای او سخت باشد. ممکن است احساس کند که هرگز به بلوغ نخواهید رسید. حتی زمانی که پزشک یا والدینش به او اطمینان می‌دهند که همه چیز روبه‌راه خواهد شد، سخت است منتظر چیزی باشند که بر احساس او نسبت به خودش تأثیر می‌گذارد.
اگر نوجوان احساس افسردگی می‌کند، در مدرسه مشکل دارد و یا مشکلات دیگری دارد، بهتر است مادر یا پدرش، پزشک یا بزرگسال مورد اعتماد دیگری در مورد یافتن یک مشاور یا درمانگر برای او اقدام کند. مشاوران می‌توانند به نوجوان کمک کنند تا احساسات خود را نظم بدهد و راه‌هایی برای کنار آمدن با آن‌ها یاد بگیرد.
پذیرش و مقابله با بلوغ تأخیری برای هر کسی دشوار است اما این مشکلی است که معمولاً حل می‌شود. اگر در مورد پیشرفت نوجوان خود نگرانی دارید، حتماً از متخصصین و مشاورین کمک بخواهید.
برای دسترسی سریع به مشاوره روانشناسی می توانید برای رزرو وقت مشاوره با شماره های مرکز مشاوره زرین فر تماس حاصل نمایید.
دیدگاه کاربران