دلایل بلوغ زودرس چیست؟

بلوغ زودرس زمانی است که بدن کودک خیلی زود به بدن بزرگسالان (بلوغ) تبدیل می‌شود. وقتی بلوغ قبل از ۸ سالگی در دختران و قبل از ۹ سالگی در پسران شروع شود، بلوغ زودرس محسوب می‌شود.

بلوغ شامل رشد سریع استخوان‌ها و ماهیچه‌ها، تغییر در شکل و اندازه بدن و توسعه توانایی بدن برای تولید مثل است.
علت بلوغ زودرس را اغلب نمی‌توان یافت. به ندرت، شرایط خاصی مانند عفونت‌ها، اختلالات هورمونی، تومور‌ها، ناهنجاری‌های مغزی یا صدمات ممکن است باعث بلوغ زودرس شود. درمان بلوغ زودرس معمولاً شامل دارو برای به تأخیر انداختن رشد بیشتر است.

چرا بلوغ زودرس مهم است؟ ‌

‌بلوغ زودرس از دو جنبه اهمیت زیادی دارد؛ جنبه اول، علت ایجاد کننده است که پزشک متخصص با انجام آزمایش‌های لازم و پیگیری‌های منظم و دقیق کودک، طی مدت طولانی به‌دنبال علت ایجاد آن می‌گردد و جنبه دوم، اثر بلوغ زودرس رشد قدی و روانی کودک است‌.

کودکان مقابل استرس‌های زمان جوانی قرار می‌گیرند و نمی‌دانند چه کار باید بکنند. آن‌ها از نظر جسمی تظاهرات بلوغ را دارند ولی تجربه کافی ندارند. دختران با ظاهر شدن علائم پریود، ممکن است دچار وحشت و مشکلات روحی شوند.

بلوغ زودرس چه تأثیری روی کودکان دارد؟

با پایان دوران بلوغ، رشد قد متوقف می‌شود. اگر این نوع بلوغ در کودک درمان نشود، رشد اسکلت و استخوان‌ها زودتر از زمان طبیعی متوقف می‌شود و معمولاً کودک به حداکثر قد دوران بزرگسالی نمی‌رسد. جهش رشدی زودهنگام باعث می‌شود قد کودک در مقایسه با همسن و سال‌ها در شروع بلندتر شود اما رشد، بسیار زودتر از موعد متوقف می‌شود و قد کودک کوتاه می‌ماند.

در این نوع بلوغ، حتی روحیه و رفتار کودک هم تغییر می‌کند. دختر‌ها دمدمی مزاج و کج خلق می‌شوند. پسر‌ها پرخاشگر می‌شوند و میل جنسی در آن‌ها بیدار می‌شود که مناسب سنشان نیست.

شانه‌های بلوغ زودرس

علائم بلوغ زودرس در پسران:

آکنه
بزرگ شدن بیضه‌ها یا آلت تناسلی
موی زائد ناحیه شرمگاهی یا زیر بغل
افزایش موی صورت: عموماً روی لب بالا (سبیل)
رشد عضلانی
بم شدن صدا
رشد ناگهانی
نعوذ خود به خودی
افزایش تولید اسپرم

علائم بلوغ زودرس در دختران:

رشد و بزرگ شدن پستان‌ها
موی زائد ناحیه شرمگاهی و زیربغل
شروع زودرس قاعدگی
تخمک‌گذاری
رشد سریع قد
دیگر علائم مشاهده شده در دختران و پسران:
بدخلقی
تغییر بوی بدن به بوی بزرگسالان

بلوغ زودرس مرکزی و بلوغ زودرس محیطی

بلوغ زودرس مرکزی

علت این نوع بلوغ زودرس اغلب قابل شناسایی نیست. در بلوغ زودرس مرکزی، فرآیند بلوغ خیلی زود شروع می‌شود. الگو و زمان‌بندی مراحل در فرآیند غیر طبیعی است. برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری، هیچ مشکل پزشکی زمینه‌ای و هیچ دلیل قابل شناسایی برای بلوغ زودرس وجود ندارد.

در موارد نادر، بلوغ زودرس مرکزی ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
تومور در مغز یا نخاع (سیستم عصبی مرکزی)
نقص در مغز که در بدو تولد وجود دارد، مانند تجمع بیش از حد مایعات (هیدروسفالوس) یا تومور غیر سرطانی (هامارتوما)
تابش و تشعشعات به مغز یا نخاع
آسیب به مغز یا نخاع
سندرم مک‌کون آلبرایت – یک بیماری ژنتیکی نادر که بر استخوان‌ها و رنگ پوست تأثیر می‌گذارد و باعث مشکلات هورمونی می‌شود.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال – گروهی از اختلالات ژنتیکی شامل تولید غیر طبیعی هورمون توسط غدد فوق کلیوی
کم کاری تیروئید – وضعیتی که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند.

بلوغ زودرس محیطی

استروژن یا تستوسترون در بدن کودک شما باعث این نوع بلوغ  می‌شود.

بلوغ زودرس محیطی که کمتر رایج است، بدون دخالت هورمون در مغز شما (GnRH) رخ می‌دهد که به طور معمول شروع بلوغ را آغاز می‌کند. در عوض، علت ترشح استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل مشکلات مربوط به تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است.

در دختران و پسران، موارد زیر ممکن است منجر به بلوغ زودرس محیطی شود:
تومور در غدد فوق کلیوی یا در غده هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون آزاد می‌کند.

سندرم مک‌کون آلبرایت، یک اختلال ژنتیکی نادر است که بر رنگ پوست و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث مشکلات هورمونی می‌شود.

قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون، مانند کرم‌ها یا پماد‌ها

در دختران، بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است ناشی از:

کیست‌های تخمدان
تومور‌های تخمدان

در پسران، بلوغ زودرس محیطی نیز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

تومور در سلول‌های سازنده اسپرم (سلول‌های زاینده) یا در سلول‌های سازنده تستوسترون (سلول‌های لیدیگ).
یک اختلال نادر به نام زودرس جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین، که به دلیل نقص در یک ژن ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به تولید اولیه تستوسترون در پسران، معمولاً بین سنین ۱ تا ۴ سال شود.

آیا درمان بلوغ زودرس لازم است؟ ‌

هنگامی که بلوغ در سنین پائین شروع شود رشد قدی کودکان بیشتر می‌شود و به نسبت کودکان همسن خود قد بلندتری خواهند داشت ولی پس از ۳-۲ سال که بلوغ کامل شد، رشد قدی متوقف شده و در نهایت بزرگسالان کوتاه قدی خواهند شد. از نظر شکل فیزیکی نیز ممکن است مشکلاتی دیده شود. بعلاوه از نظر روانی نیز این کودکان دچار مشکلات زیادی خواهند شد.

رشد سینه‌ها یا ایجاد قاعدگی در دختران کم سن و یا رویش مو‌های صورت و کلفتی صدا در پسران کم سن و مقایسه با سایر همسالان خود، باعث بروز اضطراب شدید در این کودکان و والدین آن‌ها می‌شود. بخصوص در دختران مبتلا، احتمال سوء استفاده‌های جنسی نیز وجود دارد.

در صورت استفاده از هورمون‌های محرک گنادوتروپین با سرکوب تولید هورمون از تخمدان‌ها یا بیضه‌ها باعث توقف یا پسرفت صفات ثانویه جنسی می‌گردد. بعلاوه رشد قدی نیز ادامه می‌یابد. باید دقت شود که درمان باید زود شروع شود. در صورت موفقیت، درمان را تا رسیدن کودک به سن طبیعی بلوغ ادامه می‌دهیم و سپس قطع می‌کنیم تا بلوغ بطور طبیعی در سن طبیعی پیش رود. در واقع آگاهی والدین به نشانه‌های بلوغ زودرس با مراجعه زود و به موقع، موفقیت درمان را بدنبال دارد. نکته مهم این است که هوش این کودکان طبیعی و حتی در مواردی بالاتر از کودکان هم سن خود است ولی بدلیل تغییرات ظاهری و نیز تأثیر هورمون‌ها ممکن است دچار اختلالات رفتاری، حالت‌های تهاجمی و حتی افسردگی شوند. در واقع این نوع بلوغ برای کودک و خانواده او، مشکل مهمی است و بخصوص در دختران مبتلا احتمال سوء استفاده جنسی و در پسران، گرایش به پسران بزرگتر و تأثیر‌پذیری از رفتار‌های نامناسب آن وجود دارد. لذا آموزش دقیق به والدین الزامی است.

والدین باید با ایجاد یک ارتباط صادقانه و دوستانه با دختر یا پسر مبتلای خود، برای او توضیح دهند که پیدایش این تغییرات در چه سنی طبیعی است و حالا که در وی به صورت زودرس ایجاد شده، چه مراقبت‌ها و درمان هایی ضروری است. ارتباط والدین با معلمان آن‌ها، در برقراری ارتباط دوستانه این کودکان با هم سن و سال‌های خود بسیار حیاتی است. در واقع در محیط مدرسه است که عدم توجه به شرایط جسمی و روحی این کودکان می‌تواند باعث بروز مشکلات روانی جدی گردد. و لذا معلمان آگاه و دلسوز در برقراری ارتباط طبیعی بین این کودکان و همشاگردی‌هایشان نقش کلیدی دارند.