عشق از نظر استنبرگ یک نظریه قدیمی می‌باشد. عشق برای رفاه ما در زندگی ضروری است. هرچند بسیاری از افراد در زندگی خود تجربه‌ای از عشق داشته‌اند، اما تعریف عشق امری چالش‌برانگیز است. تعداد محدودی از محققان نظریه قابل قبولی در مورد مفهوم عشق ارائه کرده‌اند.
رابرت استرنبرگ Robert Sternberg یا اشترنبرگ از دانشمندان مطرح در زمینه روانشناسی شناختی، از کنار این سؤال‌ها نگذشت و سعی کرد پاسخ دقیق‌تری برای آن‌ها پیدا کند؛ پاسخی که امروز آن را با نام مثلث استرنبرگ یا مثلث عشق می‌شناسیم. رابرت استرنبرگ این مثلث را در سال ۱۹۸۶ در یک مقاله با عنوان یک تئوری مثلثی از عشق A Triangular Theory of Love مطرح کرد.
تعریف عشق در روانشناسی، تا قبل از نظریه استرنبرگ بر پایه نظریه تکامل داروین بود؛ انسان برای بقا و تولید مثل به فردی از جنس مخالف نیاز دارد و این نیاز باعث می‌شود تا روابط نزدیکی شکل بگیرد. این نظریه حتی در زمان خود مورد انتقاد بسیاری از افراد بود و توانایی توضیح احساسات یا بلوغ روابط را نداشت.
مؤلفه‌های عشق از نظر استرنبرگ
از نظر استرنبرگ عشق مانند یک مثلث است. این جمله به این معنا نیست که در یک رابطه‌ی عاشقانه سه نفر حضور دارند؛ بلکه یعنی عشق دارای سه مؤلفه‌ی اصلی است که ارکان این مثلث را تشکیل می‌دهند: صمیمیت، تعهد، شهوت.
صمیمیت
از نظر استرنبرگ، احساس صمیمیت و پیوند احساسی بین دو نفر که با توصیفاتی مثل “وقتی کنارم هستی احساس گرما می‌کنم” بیان می‌شود، نشان‌دهنده سرمایه‌گذاری احساسی فرد در رابطه است. به بیان دیگر، فرد به رابطه و طرف مقابل اهمیت می‌دهد. از دید استرنبرگ، وجه صمیمیت در مثلث عشق، معمولاً ثابت می‌ماند و دچار افت و خیز نمی‌شود. از طرف دیگر افراد تا حدود نسبتاً زیادی بر آن کنترل دارند؛ یعنی می‌توانند آگاهانه و ناآگاهانه، این صمیمیت را به وجود آورده، افزایش دهند، یا از بین ببرند.
وجه صمیمیت در روابطی که با هدف کوتاه‌مدت بودن شروع می‌شوند یا به دلایل جانبی در مدت کوتاهی به اتمام می‌رسند، نقش پررنگی ندارد؛ یعنی اهمیتی ندارد که چقدر قوی یا ضعیف است. از طرف دیگر، در روابط بلندمدت صمیمیت مهمترین مؤلفه است و مانند چسبی قدرتمند، طرفین را نزدیک به یکدیگر نگه می‌دارد.
تعهد
وجه تعهد در نظریه مثلث عشق استرنبرگ، ابتدا تصمیم نام داشت. استرنبرگ معتقد بود افراد برای روابط خود تصمیم‌هایی می‌گیرند که منجر به تحکیم یا ضعف آن می‌شود. برای مثال فرد تصمیم می‌گیرد رابطه را شروع کند، تصمیم می‌گیرد رابطه را ختم کند، تصمیم می‌گیرد متعهد باقی بماند و …. بعد از بررسی‌های بیشتر، استرنبرگ به این نتیجه رسید که تصمیم‌های مربوط به رابطه، برون‌زاد‌اند؛ به این معنی که ناشی از اثرات جانبی دیگر هستند. این موضوع باعث شد تا نقش تعهد، به عنوان یک عنصر شناختی وارد نظریه مثلث عشق شود.
استرنبرگ درباره تعهد می‌نویسد: تعهد تا حد زیادی، اما نه منحصراً، از تصمیم شناختی ناشی می‌شود. یعنی تصمیم‌های ما در تعهد نقش دارند، اما تنها عامل تاثیر گذار نیستند. مطالعات بیشتر این دیدگاه استرنبرگ را تأیید کرد.
استرنبرگ معتقد است وجه تعهد طی زمان ثابت است؛ یعنی افراد بر آن کنترل دارند و نقش ویژگی‌های شخصیتی، پررنگ‌تر از محیط و اتفاقات است. به عقیده استرنبرگ نقش تعهد در روابط کوتاه‌مدت ناچیز است اما برای روابط بلندمدت ضروری است.
نکته: مفهوم تعهد در نظریه استرنبرگ، ارتباطی با وجهه اجتماعی و رفتار بیرونی آن ندارد؛ بلکه به تعهد درونی و احساس نیاز به حضور تعهد دلالت دارد. به بیان دیگر از دید استرنبرگ مهم نیست که شما یا همسرتان متعهد هستید یا خیر؛ فقط مهم است که احساس تعهد می‌کنید یا نه و آیا احساس می‌کنید همسرتان متعهد است یا خیر.
اشتیاق
اشتیاق در نظریه استرنبرگ بیانگر هرگونه میل فیزیکی، جسمی و جنسی بین زوجین است که معمولاً راه‌انداز روابط است؛ اما صرفاً به معنای میل جنسی نیست. بلکه اشتیاق برای دستیابی به کمال و رضایت جنسی ضروری است. برانگیختگی جسمی در وجه اشتیاق، صرفاً به انگیزه جنسی منتهی نمی‌شود، بلکه می‌تواند درگیری انگیزشی در روابط را نیز شامل شود.
از دید استرنبرگ، وجه اشتیاق حتی در روابط پایدار و سالم، مدام در حال تغییر است. این تغییرات کاملاً خارج از دسترس و کنترل طرفین است و تغییرات فیزیولوژی و هورمون‌های جنسی آن را کنترل می‌کنند. نقش اشتیاق در روابط کوتاه‌مدت بسیار پررنگ است، اما در روابط بلندمدت، نقش کلیدی ندارد و تزلزل آن آسیبی به رابطه وارد نمی‌کند.
انواع عشق از نظر استرنبرگ
فقدان عشق
زمانی که تعهد، صمیمیت و شهوت در روابط افراد دیده نمی‌شود یا بسیار کم رنگ است. افرادی که ارتباطات رسمی دارند، درگیر این نوع از عشق هستند.
دوست داشتن
زمانی که صمیمیت وجود داشته باشد، دوستی عمیق و واقعی به وجود می‌آید. دلسوزی، محبت و مهر در این عشق زیاد است اما تعهد و شهوت وجود ندارد.
دلباختگی
که به آن شیفتگی هم می‌گویند؛ در این عشق بعد شور و شوق یا همان شهوت زیاد است و فرد به صورت افراطی جذب فرد مقابل می‌شود.
عشق پوچ
در این نوع تعهد دیده می‌شود اما صمیمیت و شهوت بسیار کم است و بیشتر در زوجینی دیده می‌شود که دیگر هیجان اولیه رابطه خود را ندارند و به یکدیگر عادت کرده‌اند.
عشق رمانتیک
این عشق متشکل از صمیمیت، شور و اشتیاق است و جذابیت فیزیکی و عاطفی در آن اهمیت بسیاری دارد. عشق رمانتیک میان یک زوج که به یکدیگر صمیمی و نزدیک هستند، دیده می‌شود.
در این عشق، احساس صمیمیت زیاد است و زوج چیز پنهانی از یکدیگر ندارند.
عشق رفاقتی
در این عشق صمیمیت و تعهد وجود دارد؛ در روابط دوستانه و پایدار صمیمیت زیادی دیده می‌شود و این نوع عشق در روابط دوستانه دیده می‌شود.
عشق ابلهانه
در این عشق مؤلفه شهوت و تعهد بیشتر از صمیمیت است؛ زوجین بر اساس احساس شهوتی که دارند به یکدیگر تعهد دارند و صمیمیت و عاطفه در رابطه آن‌ها دیده نمی‌شود.
عشق کامل یا آرمانی
در این عشق ترکیبی از صمیمیت، شور و شهوت دیده می‌شود؛ در این عشق، احترام، تعهد، علاقه دیده می‌شود و رابطه فرد با فرد مقابلش، محبت‌آمیز و توام با مراقبت است.
پیام مثلث استرنبرگ برای ما چیست؟
استرنبرگ با مثلث خود به ما کمک می‌کند که روابط عاطفی خود را بهتر تحلیل کنیم و بفهمیم.
او از یک مفهوم مبهم به یک ترکیب سه‌گانه‌ی قابل فهم می رسد و باعث می‌شود راحت‌تر بفهمیم که کدام بخش از رابطه‌ی ما جای بهبود دارد.
ضمناً نکته‌ی مهمی را هم به ما یادآوری می‌کند: برای عمیق‌تر شدن و بهتر شدن رابطه‌ی عاشقانه، نمی‌توانیم تمام فشار خود را روی یک مؤلفه بگذاریم. رابطه‌ی عاشقانه‌ی واقعی از ترکیب هر سه مؤلفه شکل می‌گیرد.
استرنبرگ با مثلث خود به ما کمک می‌کند که روابط عاطفی خود را بهتر تحلیل کنیم و بفهمیم.
او عشق را از یک مفهوم مبهم به یک ترکیب سه‌گانه‌ی قابل‌فهم تبدیل می‌کند و باعث می‌شود راحت‌تر بفهمیم که کدام بخش از رابطه‌ی ما جای بهبود دارد.
ضمناً نکته‌ی مهمی را هم به ما یادآوری می‌کند، برای عمیق‌تر شدن و بهتر شدن رابطه‌ی عاشقانه، نمی‌توانیم تمام فشار خود را روی یک مؤلفه بگذاریم. رابطه‌ی عاشقانه‌ی واقعی از ترکیب هر سه مؤلفه شکل می‌گیرد.
برای دسترسی سریع به مشاوره روانشناسی می توانید برای رزرو وقت مشاوره با شماره های مرکز مشاوره زرین فر تماس حاصل نمایید.
دیدگاه کاربران