کودک آزاری چیست؟

کودک آزاری شامل رفتارهایی است که از طرف بزرگسالان نسبت به کودکان انجام می شود و از نظر روانی و جسمانی به آنها صدمه می زند. کودکان افرادی بدون دفاع و ضعیف هستند که نمی توانند به تنهایی از خود مراقبت کنند و با محیط سازگار شوند. خانواده به عنوان اولین اجتماع کودک نقش بسیار مهمی در پاسخگویی به نیاز های عاطفی و جسمانی آنها دارد. چنانچه نیاز های کودک به شکل مناسب رفع نشود، شخصیت کودک آسیب می بیند و در دراز مدت و بزرگ‌سالی تاثیرات مخرب آن، نمایان می شود.

در قرن بیستم انجمن ها و مراکز مشاوره کودکان شکل گرفت که باعث شد توجه بیشتری به کودکان و حقوق آنها شود. از دلایل توجه به کودک آزاری می توان به آگاهی خانواده و جامعه از حقوق کودکان انجمن ها و مراکز های حمایتی از کودکان آمارهای گزارش شده توسط پژوهشگران اشاره کرد.

به دلیل تنوع فرهنگی و سنتی در هر جامعه ای نمی توان تعریف دقیقی از کودک آزاری ارائه کرد، برای تعریف کودک آزاری باید به ارزش های فرهنگی و آداب و رسوم جامعه توجه کرد و ممکن است در یک فرهنگ رفتارهای معینی به عنوان آزار تلقی شود ولی در فرهنگ دیگر آن رفتار عادی به شمار آید.

انواع کودک آزاری

سازمان بهداشت جهانی رفتار خشونت آمیز علیه کودکان زا در چهار دسته تقسیم بندی کرده است.

سو استفاده جسمی

کودک آزاری جسمی را می توان مانند یک طیف وسیعی از آزار جسمی خفیف، که از آن به تنبیه بدنی یاد می شود، تا آزار جسمی شدید در نظر گرفت. محققین معتقد هستند که برای تعریف کودک آزاری جسمی باید معیارهای اجتماعی مربوط به یک جامعه را مورد نظر قرار داد زیرا ممکن است برخی از خشونت ها در فرهنگی رایج باشد، ولی در فرهنگ دیگری بدرفتاری و آزار تلقی شود.

آزار جسمی خفیف:

سیلی زدن، هل دادن، مشت زدن و…. از جمله آزار های جسمی خفیف محسوب می شوند. این نوع آزار جسمی با وجود آن که شاید به شکل جدی آسیبی به کودک وارد نکند، اما همراه با فشار روانی و خشونت نسبت به کودک است.

آزار جسمی شدید:

داغ کردن، کتک زدن، لگد زدن، استفاده از کمربند برای تنبیه و… از جمله آسیب های جدی به کودکان هستند که از طرف سازمان های جلوگیری خشونت نسبت به کودکان نیز، قابل پیگیری است.

سوء استفاده جنسی

در سوء استفاده جنسی از کودک، یک نوجوان یا فرد بزرگ‌سال از کودک برای تحریک و ارضای جنسی خود استفاده می‌کند که پیامدهای مخربی برای کودک به همراه دارد. این نوع آزار، با زور و اجبار همراه است. آزار جنسی معمولاً توسط افراد نزدیک به کودک صورت می‌گیرد و شامل لمس و نوازش کردن اندام جنسی، تماس جنسی دهانی، مقعدی و تناسلی، نمایش فیلم های مستهجن، عورت نمایی که در قالب تجاوز، تعرض جنسی، زنا با محارم و… انجام می شود. این نوع آزار به دلیل ترس خانواده ها از آبروی خود و کودک معمولاً کمتر گزارش می شود و به شکل مخفی باقی می ماند. از کودک آزاری جنسی می توان به ازدواج زودهنگام کودکان اشاره کرد که در آن استثمار جنسی رخ می‌ دهد.

عواقب سوء استفاده جنسی از کودکان در کوتاه مدت می توان به: شب ادراری، اختلالات رفتاری، صدمه زدن به خود، افکار خودکشی، افت تحصیلی، پرخاشگری و …اشاره کرد. از عواقب سوء استفاده جنسی از کودکان در بلند مدت می توان به مواردی همچون: افسردگی، اضطراب، ترس از ازدواج، حس انتقام در فرد قربانی، بزهکاری و …اشاره کرد.

غفلت از کودک

یکی از شایع ‌ترین انواع کودک آزاری غفلت از کودک است که به صورت غیر عمدی به دلیل بی توجهی رخ می دهد.این مسئله عبارت است از عدم فراهم کردن نیازهای اساسی کودک مانند تغذیه، پوشش، مسکن، بهداشت، آموزش و همچنین بی توجهی به نیازهای روانی عاطفی کودک. غفلت از کودک را به چهار دسته تقسیم می کنند. جسمی، غفلت تحصیلی، غفلت عاطفی، غفلت پزشکی.

غفلت جسمی:

شایع‌ترین غفلت، غفلت جسمی است که در آن نیازهای ضروری کودک همچون غذا، لباس و سرپناه رسیدگی نمی شود. همچنین بیرون انداختن کودک از خانه و رها کردن او نوعی از غفلت جسمی است.

غفلت تحصیلی:

شامل عدم ثبت نام کودک در مدرسه، عدم توجه به نمرات درسی و تحصیل کودک، عدم شرکت در جلسه های مدرسه و برنامه های درسی و… است.

غفلت عاطفی:

نیازهای عاطفی کودک ارضا نمی شود.

غفلت پزشکی:

عدم رسیدگی به نیاز های پزشکی، درمانی و بهداشتی کودک.

سوء استفاده عاطفی

این نوع کودک آزاری که گاهی سوء استفاده روانشناختی نیز نامیده می شود. به عبارتی دیگر علاوه بر آزار جسمی، جنسی و غفلت از کودک رفتارهای دیگری باعث آزار عاطفی کودک می شود که عبارت است از ایجاد وحشت، تهدید، انتقاد مداوم، ایجاد احساس گناه، مسخره کردن و… که باعث میشود بهداشت روان و عملکرد روانشناختی کودک در بزرگ‌سالی تحت تاثیر قرار گیرد.

نشانه های کودکی که مورد آزار قرار گرفته است

بدخلقی و گوشه گیری و پرخاشگری

اضطراب

کودک کم‌تر بازی میکند یا اکنون کم‌تر می‌خندد.

اشکال در خوابیدن

ناخن جویدن، انگشت مکیدن

افت تحصیلی

کابوس شبانه

رفتارهای غیرعادی

هراس از لمس

خشم بی علت نسبت به پدر و مادر

تجربه ثابت کرده وقتی کودکان مورد زیان قرار می گیرند هراس از بیان آسیب به پدر و مادر خود دارند. شاید به این علت که توسط فردی که مورد زیان قرار گرفته اند تهدید شده اند یا خودشان را مسئول می‌ دانند و یا اینکه پدر و مادر به شکلی با کودک رابطه برقرار نکرده اند که کودک قادر باشد با آسایش و حس آسایش و امنیت مشکلاتش را برای آن ‌ها بازگو کند. در دختران به نظر می‌رسد هراس از سرزنش و متهم شناخته شدن علت اساسی پنهان زیان می‌ باشد.

ولی کودکانی که ارتباط مناسب‌ تری با پدر و مادر به ویژه مادر خود دارند نیز هنگام بیان آسیب، هراس، خجالت، اشک، مشت گره کرده و دیگر علامت ‌های رفتاری را تجربه می کنند.

زندگی کردن در طبقات اجتماعی و اقتصادی پایین، کودک را بیشتر در معرض آسیب قرار می ‌دهد و قوانین فرهنگی، هنجار ها و موقعیت اجتماعی یک جامعه می ‌تواند بر میزان جرائم و نوع خشونت در آن جامعه تاثیر بگذارد، لذا در جوامعی که خشونت سازمان ‌یافته مثل جنگ یا انواع آسیب ‌های اجتماعی، زیاد بوده و نابرابری ‌های اجتماعی وجود داشته باشد و همچنین در جوامعی که خشونت در سطح جامعه، رسانه ‌ها و وسایل ارتباط جمعی مورد قبول است و قوانین مشخص و موثری در زمینه حمایت از حقوق کودکان وجود ندارد، میزان این پدیده بسیار بالا تر خواهد بود.