اختلال حرکات قالبی چیست؟

کسانی که دچار اختلال حرکات قالبی هستند حرکات تکراری، بی هدف و بی فایده ای مثل تکان دادن دست، زدن سر به دیوار یا جلو عقب تکان دادن بدن را انجام می دهند. افرادی که به اختلال حرکات قالبی دچار هستند امکان دارد به خود صدمه زده و سلامت عمومی شان به خطر افتد.

اختلال حرکات قالبی نوعی مشکل حرکتی است که به عنوان یکی از اختلالات رشد عصبی به آن اشاره شده است. بچه هایی با رشد طبیعی گاهی با توجه مستقیم والدین و پرت کردن حواسشان، این حرکات قطع می شود. در سایر موارد نیز گاهی افراد سعی می کنند تا با اقداماتی مانند استفاده از وسایل محافظتی یا نشستن روی دست ها، از این رفتار بکاهند.

معیار های تشخیص اختلال حرکات قالبی در DSM5

1- فرد حرکاتی انجام می دهد که به نظر می رسد مجبور به انجام آن است اما کاربرد و هدف خاصی ندارد. حرکات دست، تکان دادن سر یا حتی گاز گرفتن دست، از این نوع حرکات می باشد.

2- رفتار حرکتی در فعالیت های تحصیلی، اجتماعی و سایر فعالیت های زندگی فرد تداخل ایجاد می کند و امکان دارد در اثر آن فرد به خود آسیب وارد کند.

3- نشانه های اختلال حرکات قالبی در خردسالی و اوایل کودکی آغاز و بروز پیدا می کند.

4- حرکت قالبی یا کلیشه ای فرد را نمی توان به تاثیر فیزیولوژیک نسبت داد و یک اختلال عصبی-رشدی یا اختلال روانشناختی دیگر مثل: اختلال مو-کندن، اختلال وسواسی-اجباری، توضیح بهتری برای آن نیست.

شدت اختلال حرکات قالبی

خفیف:

نشانه های با تحریکات حسی یا پرت شدن حواس، به راحتی متوقف می شود.

متوسط:

نشانه ها به اقدامات حفاظتی آشکار و تغییر رفتاری نیاز دارند.

شدید:

برای پیشگیری از صدمه جدی، نظارت مداوم و اقدامات حفاظتی ضرورت دارند.

هر فرد به گونه خاص خود نشانه های اختلال حرکات قالبی را بروز می دهد. که برخی از آنان صدمه زننده و برخی بدون صدمه است. از نمونه رفتار صدمه زننده می توان به حرکاتی همچون: کوبیدن سر به دیوار، سیلی زدن به صورت، گاز گرفتن دست یا لب و سیخ زدن به چشم اشاره نمود که سیخ زدن به چشم بیشتر در کودکانی که به اختلال بینایی دچار هستند دیده می شود. از نمونه رفتارهای بدون صدمه می توان به حرکاتی همچون: تکان دادن دست ها، تمان دادن بدن، حرکات چرخشی دست یا انگشت در مقابل صورت، تکان دادن سر و بازو اشاره کرد.

با این که در معیار های 1 اختلال حرکات قالبی ایجاب می کند که این حرکات بی هدف باشند اما ممکن است برخی از حرکات قالبی برای ایجاد پاسخی خاص باشند.

حرکات قالبی ممکن است روزی چند بار روی دهند، و از چند ثانیه تا چند دقیقه یا بیشتر ادامه داشته باشد. فراوانی می تواند از چند بار وقوع در یک روز تا چند هفته فاصله بین رویداد ها، تفاوت داشته باشد. این رفتار ها بسته به موقعیت تفاوت دارند، و زمانی روی می دهند که فرد مشغول فعالیت های دیگر، برانگیخته، تحت فشار، خسته، یا کسل باشد.

روند اختلال حرکت قالبی

اختلال حرکات قالبی معمولاً در ۳ سال اول زندگی کودک خود را نشان می دهند. حرکات قالبی در دوره طفولیت هر کسی وجود دارد و احتمالا در یادگیری مهارت های حرکتی نقش اساسی دارد. در اکثر کودکانی که دارای روند معمول رشد هستند این حرکات با گذشت زمان از بین می روند و یا متوقف می شوند.

اما برخی از کودکان حرکات قالبی پیچیده را از خود نشان می دهد که درصد زیادی از این حرکات قبل از دو سالگی و بقیه را بعد از دو سالگی نشان می دهند. به صورت کلی شروع حرکات قالبی پیچیده، ممکن است در اوایل کودکی و  یا بعدا در دوره رشد اتفاق بیفتد. حرکات قالبی در همه مردم مشاهده می شود اما در افرادی که در محیط های محدود کننده زندگی می کنند یا به علت یک اختلال خاص به محرومیت حسی دچار هستند، بیشتر مشاهده می شود.

همچنین در این افراد رفتارهای کلیشه ای با شدت بیشتری نمایش داده می شود و احتمال این که این افراد به خود آسیب بزنند بیشتر است. به نظر می رسد که حرکات قالبی باعث می شود که افراد دارای سابقه محرومیت حسی آرام بگیرند، از برانگیختگی آنها کاسته شود و حتی لذت ببرند.

دلایل بروز اختلال حرکت قالبی چیست؟

ژنتیکی و فیزیولوژیکی:

عملکرد شناختی پایین تر با خطر بیشتر برای رفتارهای قالبی و پاسخ ضعیف تر به مداخله ها ارتباط دارد. حرکات قالبی در افراد مبتلا به ناتوانی عقلانی متوسط تا شدید، رایج تر است که به خاطر نشانگان خاص (مثل نشانگان رت) یا عامل محیطی (مثل محیطی که تحریک نسبتاً ناکافی دارد) به نظر می رسد که بیشتر در معرض خطر حرکات قالبی باشند. رفتارهای مکرر صدمه زدن به خود می توانند تیپ پایداری رفتاری در مجموعه نشانگان نوروژنتیک باشند.

محیطی:

انزوای اجتماعی عامل خطری برای تحریک خود است که امکان دارد به صورت حرکات قالبی همراه با صدمه زدن مکرر به خود، پیشرفت کند. استرس محیطی نیز می تواند آغازگر رفتار قالبی و بروز اختلال حرکت قالبی باشد. ممکن است ترس، حالت فیزیولوژیکی را تغییر دهد و به افزایش فراوانی رفتارهای قالبی منجر شود.

درمان اختلال حرکات قالبی

در درمان اختلال حرکات قالبی متخصصان سلامت روان بیش از هر چیز بر مهارت کنترل استرس تاکید می‌ کنند، و سعی می کنند به افرادی که دچار اختلال حرکات قالبی هستند، کنترل استرس و اضطراب را آموزش دهند، چرا که این مشکل در اثر استرس و تنش‌ های محیطی بیشتر بروز پیدا می‌کند و شدت بیشتری خواهد داشت.

رویکرد اصلی روان‌درمانگران برای بهبود علائم این اختلال، رفتار درمانی است. چرا که اکثر مبتلایان به این مشکل از کم‌توانی‌ های ذهنی رنج می ‌برند. در نتیجه به درمان ‌های شناختی که نیازمند بهره هوشی بالاتری است جواب نمی‌ دهند. دارو درمانی نیز یکی دیگر از پیشنهادات متخصصین روانشناس است. در کنار جلسات مشاوره می تواند به روند بهبود این افراد کمک کند. روانپزشکان معمولا از دارو های ضد افسردگی و آنتی سایکوتیک برای ایجاد آرامش و کنترل حرکات افراد مبتلا به اختلالات حرکات قالبی استفاده می کنند.

برای دسترسی سریع به مشاوره روانشناسی می توانید برای رزرو وقت مشاوره با شماره های مرکز مشاوره زرین فر تماس حاصل نمایید.