مکانیسم های دفاعی چیست؟

مکانیسم های دفاعی استراتژی های روانشناختی یا روانشناسی هستند که بطور ناخودآگاه برای محافظت از فرد در برابر اضطراب ناشی از افکار یا احساسات غیرقابل قبول مورد استفاده قرار می گیرند. این اصطلاح که زیگموند فروید به برجسته ترین شکل آن را در نظریه روانکاوی به کار برد، روشی است که ایگو، آن را برای مقابله با هیجانات مخرب به وجود می آورد. عقیده بر آن است که مکانیزم های دفاعی، از ذهن در برابر افکار و احساساتی محافظت می کنند که سازگاری با آنها برای ذهن خودآگاه بسیار دشوار است.

یک مکانیزم دفاعی است که فرد با بکارگیری آن آلام روانشناختی و روانشناختی همچون استرس و اضطراب را در خود از بین برده یا تسکین می دهد. به گفته دکتر رابرت فایرستون هر فرد روش های خاصی را برای دفاع از خود برمی گزیند تا بتواند با حوادث تلخ مقابله کند، اما این استراتژی ها همیشه به مانند گذشته مفید نخواهند بود، بعد گذشت مدتی زندگی شما بکلی طراوت خود را از دست خواهد داد و شما دچار نوعی کرختی یا بی حسی خواهید شد.

چرا مکانیسم دفاعی ایجاد می شود؟

تمام کودکان در دوران طفولیت قطعا برخی صدمات روانشناختی و عاطفی را تجربه خواهند کرد زیرا هیچ پدر و مادری کامل نیستند و قطعا نمی توانند تمام وقت خود را در اختیار فرزندان بگذارند، به همین دلیل همه ما مواردی همچون طرد، غفلت و بی توجهی، عصبانیت و تنبیه از جانب والدین را تجربه کرده ایم و به همین وسیله خود را با محیط سازگار کرده و استراتژی های را برای کنترل کردن این شرایط ایجاد کرده ایم تا قادر به دفاع از خودمان باشیم.

الگوی وابستگی که ما از اولین روز های زندگی خود تجربه می کنیم نقش مهمی در شکل گیری باور های ما در نحوه ایجاد رابطه با دیگران ایفا خواهد کرد. حتی اگر والدینی حساس و مهربان هم ما را بزرگ کرده باشند باز هم عللی وجود خواهند داشت که ما را مجبور به ایجاد یک استراتژی دفاعی بکنند و ما را مجبور کنند تا از زندگی کردن و لذت بردن عقب نشینی کنیم.

نمونه هایی از مکانیسم های دفاعی

سرکوب

سرکوب مکانیزم دفاعی ناخودآگاهی است که برای دورنگه داشتن افکار آزار دهنده یا تهدید کننده از خود توسط نفس به کار گرفته می ‌شود.
افکاری که عموماً سرکوب می شوند، آنهایی هستند که منجر به احساس گناه نسبت به خود می شوند. این امر دفاع موفقی در دراز مدت نیست، چرا که شامل تحمیل خواسته ‌ها، ایده‌ ها یا خاطرات مزاحم، به ضمیر ناخودآگاه است، و با وجود پنهان بودن موجب ایجاد اضطراب می شود.

خاطرات سرکوب شده ممکن است از طریق ابزار های ناخودآگاه و در قالب های تغییر یافته ای، مانند رؤیا ها یا اشتباهات لفظی بروز پیدا کنند.

فرافکنی

فرافکنی یک مکانیسم دفاعی روانشناختی است که توسط آنا فروید پیشنهاد شده است و در آن فرد افکار، احساسات و انگیزه های ناخواسته را به شخص دیگری نسبت می دهد. افکاری که عموماً به فرافکنی توسط دیگران نسبت داده می شود، افکاری مانند خیالات یا افکار پرخاشگرانه و جنسی که موجب گناه می شوند، هستند.

به عنوان مثال، ممکن است شما از کسی متنفر باشید، اما وجدان شما به شما می گوید چنین نفرتی درست نیست. شما می توانید این مسئله را با این باور که آن ها از شما متنفر اند حل کنید.

والایش

شبیه به جابجایی است، اما زمانی روی می دهد که ما بتوانیم عواطف غیرقابل قبول خود را به جای فعالیت های مخرب، به سمت رفتار های سازنده و قابل قبول اجتماعی پیش ببریم.
والایش یکی از مکانیسم های دفاعی اصلی آنا فروید است.

انکار

انکار یک مکانیزم دفاعی است که توسط آنا فروید مطرح شده‌ است و شامل امتناع از قبول واقعیت است، بنابراین آگاهی از رویداد های خارجی را متوقف می‌ کند.

در صورتی که کنترل یک موقعیت بیش از حد دشوار باشد، ممکن است فرد با امتناع از درک آن یا با انکار وجود آن، واکنش نشان دهد.

همانطور که ممکن است تصور کنید، این یک مکانیسم دفاع ابتدایی و خطرناک است، هیچ کس از واقعیت چشم پوشی نمی کند و تا دراز مدت از آن فرار نمی کند. این می تواند به خودی خود یا عموماً در ترکیب با سایر مکانیسم های ظریف تر که از آن پشتیبانی می کنند، عمل کند.

دلیل تراشی

دلیل تراشی مکانیسم دفاعی است که توسط آنا فروید پیشنهاد شده است، و شامل تحریف شناختی حقایق برای ایجاد رویداد یا انگیزه ای با تهدید کمتر است. ما وقتی بهانه هایی را برای خود فراهم می کنیم، اغلب آن را به اندازه کافی آگاهانه انجام می دهیم. اما اغلب این کار را در زمانی که عذر و بهانه جور می ‌کنیم، در یک سطح کاملا آگاه انجام می‌ دهیم.

اما برای بسیاری از مردم دارای ضمیر حساس، بهانه آوردن به قدری آسان است که هرگز واقعا از آن آگاه نیستند. به عبارت دیگر، بسیاری از ما کاملا آماده ایم که دروغ ‌های خود را باور کنیم.

مکانیسم های دفاعی چگونه به ما آسیب می زنند؟

در اغلب موارد یک مکانیسم دفاعی قادر است تا شما را دچار یک تسکین موقتی کند، همین امر موجب می شود تا شما دوباره و دوباره از آن استفاده کنید، بدون آنکه سعی در رفع دائمی این مشکل داشته باشد که پس از اتمام تاثیر آن نیز پشیمانی و سرخوردگی فرد را نیز به همراه دارد.

به عنوان مثال شما با فرد مورد علاقه تان آشنا می شوید و شبی فوق العاده را در کنار یکدیگر سپری می کنید، شما احساس می کنید که او را عاشقانه دوست دارید و او نیز همین حس را نسبت به شما دارد، همه چیز بر طبق روال عادی خود پیش می رود اما صبح که از خواب بیدار شوید به خاطر ترس از دست دادن او و یا اینکه ممکن او شما را نادیده بگیرد یا از هرچیز دیگری افکار مشوش کننده ای به سراغتان خواهد آمد.

پس از این اتفاق دیگر شما کشش سابق را نسبت به فرد مورد علاقه خود نخواهید داشت و حتی ترجیح خواهید داد که بهتر است تنها باشید تا اینکه استرس از دست دادن یا نادیده گرفته شدن را تحمل کنید.

همین روند باعث خواهد شد تا کم کم به انزوا کشیده شده و دایره انسان های اطراف ما کوچک تر و کوچک تر شود، تنهایی بزرگترین بهایی است که باید برای استفاده بپردازیم.

به گفته رابرت فیرستون، در این حالت فرد بیشتر بر روی خود و تنهایی متمرکز است و هیچ توجهی به دیگران نخواهد داشت از این رو ظرفیت او برای ابراز و پذیرش عشق کم و کمتر خواهد شد.