اختلال انفجاری متناوب چیست؟

اختلال انفجاری متناوب (Intermittent Explosive Disorder) در زمره اختلالاتی است که مشکلات تنظیم هیجان و رفتار را شامل می‌ شوند و موجب نقض حقوق دیگران و ایجاد مسائل و مشکلات قابل ملاحظه می ‌گردند. این اختلالات از نظر این که افراد را در تعارض قابل ملاحظه با دیگران، خصوصا صاحبان قدرت قرار می‌ دهند، مشترک هستند. به زبان ساده فرد مبتلا به این گروه از اختلالات به احتمال قوی به دردسر خواهد افتاد.

آن‌ها قادر به خویشتن داری و بازداری هیجانی نیستند. سطح بالای هیجان‌پذیری منفی در کنار این ویژگی سبب برون‌ریزی شدید می‌شود. این‌ دسته از اختلالات، که اختلال انفجاری متناوب هم به آن متعلق است، تحت عنوان اختلالات ایذایی و کنترل تکانه شناخته می‌شوند.

علائم اختلال انفجاری متناوب کدامند؟

عصبانیت های انفجاری ناگهانی بوده و معمولا کمتر از 30 دقیقه طول می کشند. این عصبانیت ها ممکن است به طور مکرر در طول هفته یا ماه اتفاق بیافتد.

در بین دوره های پرخاشگری جسمی، ممکن است که درگیری های لفظی نیز اتفاق بیفتند.

افراد مبتلا در بیشتر اوقات تحریک پذیر بوده، پرخاشگر یا عصبانی و خشمگین باشند.

افراد ممکن است که بعد از عصبانیت احساس آرامش و خستگی کرده و در نهایت از کار خود خجالت زده شده و احساس پشیمانی کنند.

در حالت کلی علائم این اختلال در زمان عصبانیت عبارتند از:

خشم

لرزش

تحریک پذیری

تپش قلب

افکار خودکشی

تنگی قفسه سینه

مور مور شدن بدن

انرژی بیش از حد

راه های تشخیص اختلال انفجاری متناوب

فرد به طور مکرر انفجارهای خشم دارد که به طور متوسط دو بار در هفته روی می‌دهد و حداقل سه ماه پیوسته ادامه داشته است.

پرخاشگری به دو صورت کلامی و فیزیکی می‌تواند بروز کند که بسته به شدت بیماری دامنه آن متغیر است؛ از غر زدن، نق زدن، شکایت کردن، جر و ‌بحث، قشقرق و ایرادگیری تا جراحت فیزیکی به انسان‌ها و حیوانات و تخریب اموال.

نشانه‌ها ممکن است در عرض چند دقیقه تا چند ساعت ظاهر شوند و صرف نظر از مدت زمان طول کشیده برای پیدایی، خود به خود و به سرعت از بین بروند.

شدت پرخاشگری ابراز شده در طی انفجارهای مکرر خشم با عامل برانگیزاننده و استرس‌‌آور به شدت نامتناسب است.

انفجارهای پرخاشگری از قبل برنامه ریزی نشده‌اند؛ به عبارتی بی‌فکر و بدون برنامه هستند و ناگهانی رخ می‌دهند. در نتیجه شخص به منظور دستیابی به هدف مشخصی مانند پول، قدرت و ارعاب اقدام به پرخاشگری نمی‌کند.

بعد از فروکش کردن خشم، پشیمانی عمیقی به سراغ وی می‌آید و رنج زیادی حس می‌کند؛ به جهت پیامدهای مالی یا احیانا قضایی و نیز صدمه خوردن به شغل یا رابطه.

طیف سنی اختلال انفجاری متناوب از ۶ سالگی تا بزرگسالی است.

دلایل ایجاد اختلال انفجاری متناوب چیست؟

ژنتیک

ممکن است این اختلال یک اختلال ژنتیکی باشد و از والدین به فرزندان منتقل شود.

تفاوت در نحوه عملکرد مغز

در برخی از موارد، در ساختار و عملکرد شیمیایی افراد مبتلا به این اختلال با دیگران تفاوت هایی وجود دارد.

محیط

بیشتر افراد مبتلا به این اختلال در خانواده هایی رشد کرده اند که رفتار خشونت آمیز و تهاجم کلامی و جسمی در آنها رایج است.

سابقه سوء استفاده جسمی

افرادی که مورد آزار و اذیت جسمی قرار گرفته اند یا چندین اتفاق آسیب زا را تجربه کرده اند، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.

سابقه اختلالات روانی

افراد مبتلا به اختلالات شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی یا سایر اختلالات روانی  بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.

اختلال انفجاری متناوب چه تفاوتی با سایر اختلالات دارد؟

اختلال نافرمانی-لجبازی: 

این اختلال به دوران کودکی محدود می‌شود و مشخصه بارز آن سرپیچی از منابع قدرت مثل والدین و معلمین است ولی دامنه تحریک در اختلال انفجاری متناوب وسیع‌تر و به عوامل متنوع‌تری وابسته است. ضمنا در خشم انفجاری متناوب، کودک صادقانه به اشتباه خود اعتراف می‌کند؛ در حالی که در نافرمانی و لجبازی، کودک از نتیجه عمل خود خشنود است.  

اختلال سلوک: 

در اختلال سلوک، انفجار خشم پرتکرار تر است و مقاوم‌تر. به نوعی بخشی همیشگی از شخصیت فرد است نه این که به صورت دوره‌ای رخ دهد. اختلال سلوک در محدوده کودکی و نوجوانی رخ می‌دهد. احساس گناه و پشیمانی به آن راه ندارد. قساوت و آزار دیگران هدف اصلی بیمار است.

اختلال شخصیت ضداجتماعی: 

شخصیت ضداجتماعی در حقیقت فرم تداوم یافتۀ اختلال سلوک است، بنابراین پرخاشگری و تکانشگری جزئی از شخصیت فرد محسوب شده و در روانش حضوری دائمی دارد. سرزنش متوجه دیگران است نه خود فرد. فرد مبتلا عبرت ناپذیر و حق به جانب است. ضمن این که در پاره‌ای موارد، خشونت به منظور ارعاب یا رسیدن به اهداف جنایتکارانه و خلاف قانون انجام می‌شود.

اختلال شخصیت مرزی: 

خلق شخصیت مرزی در نوسان است و رفتارهای پرخاشگرانه در شرایط مختلفی از او سر می‌زند. اما افراد مرزی بیشتر از این که با این انفجارها شناخته شوند، با بی‌ثباتی‌شان شناخته می‌شوند: کسی که گاه نادم و گاه طلبکار است.

اختلالات سایکوتیک یا روان پریشانه: 

در این نوع اختلالات که اسکیزوفرنی از جمله آن‌ها است، پرخاشگری‌های شدید اصولا در واکنش به هذیان یا توهم مشخص ایجاد می‌شوند. واقعیت سنجی این افراد به شدت مختل است و مساله تهدید کننده در اکثر مواقع موضوعیت بیرونی و خارجی ندارد.

بی‌نظمی خلق اخلال گرانه: 

در تضاد با خشم انفجاری متناوب، مشخصه اصلی بی نظمی خلق اخلال گرایانه این است که فرد در فاصله بین دو انفجار خشم، در اکثر ساعات روز و تقریبا هر روز، خلق منفی و تحریک پذیر دارد. در حقیقت مانند آتش زیر خاکستر است و هر لحظه آماده شعله کشیدن.اختلال انفجاری متناوب بروز خشم ناگهانی بوده و در فواصل آن خلق فرد معمولی است.

بیش فعالی: 

در افراد بیش فعال اعمال ناگهانی و غیرقابل پیش بینی وجود دارد؛ اما لزوما از خشم و عصبانیت سرچشمه نمی‌گیرد یا منجر به جرح و آسیب نمی‌گردد. شیطنت و تحرک خارج از حد به همراه بیقراری و عدم تمرکز بیش از بروز خشم توصیف کنندۀ این اختلال است. ضمن اینکه شدت و دفعات خشم در اختلال انفجاری متناوب به مراتب زیادتر است.

مسمومیت با سوء مصرف مواد: 

در صورتی که پرخاشگری در اثر مصرف یا ترک ماده مخدر، الکل و غیره باشد، برچسب تشخیصی اختلال انفجاری متناوب نمی‌گیرد. منشا بیماری باید چیزی غیر از مصرف مواد باشد.