استرس و اضطراب رقابتی

استرس و اضطراب رقابتی یکی از مشکلاتی است که خیلی از ما آن را در موقعیت‌های به خصوص تجربه می‌کنیم. برنده و بهترین بودن چیزی است که همه آن را دوست داریم. بااین‌حال این موضوع برای بعضی‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اول شدن در یک مسابقه برای این افراد آن‌قدر مهم است که قبل از شروع آن درگیر اضطراب و استرس رقابتی می‌شوند. اما متاسفانه باید بگوییم که اضطراب رقابتی نیز مانند هر اضطراب دیگری توانایی شما برای عملکرد مناسب را کاهش می‌دهد؛ و شاید نتوانید به آن چیزی که برایش تلاش کرده‌اید دست پیدا کنید.

بسیاری از ورزشکاران بهترین عملکرد خود را در تمرینات نشان می‌دهند امّا به هنگام مسابقه و رقابت دچار احساس خفگی و نوعی واماندگی می‌گردند. احساس خفگی چنین توصیف می‌شود: کاهش کارایی به دلیل مقدار زیادی استرس ادراک شده.

دلایل اضطراب و استرس رقابتی

کمال‌گرایی یا برتری‌جویی

کمال‌گرایی یا برتری‌جویی طرز فکری است که می‌تواند صاحب آن را درگیر مشکلات بسیاری کند. این افراد معمولاً تصور می‌کنند که در هر چیزی باید اولین و بهترین آن باشند. تصور شکست برای این دسته از افراد آن‌قدر بد یا دردناک است که همه تلاش خود را برای فرار از آن انجام می‌دهند. همین موضوع می‌تواند یکی از دلایل اضطراب رقابت باشد. این افراد آن‌قدر از برنده نبودن می‌ترسند که فکر کردن به آن نیز می‌تواند باعث استرس در آنها بشود.

اعتماد به‌ نفس پایین

اینکه شما به توانایی‌های خودتان اعتماد نداشته باشید می‌تواند یکی از دلایل اضطراب و استرس رقابتی باشد. کسانی که تصور می‌کنند کمتر از دیگران هستند در رقابت با آن‌ها احساس خوبی نخواهند داشت. در واقع آن‌ها همیشه بدترین نتیجه را در ذهنشان تصور می‌کنند. و همین موضوع استرس بسیاری را برایشان ایجاد می‌کند.

فشارهای محیطی

آزمون‌هایی مثل کنکور یا مسابقاتی مانند المپیک همیشه با سطح بالاتری از استرس رقابتی همراه هستند. اهمیت این مسابقات ورزشی که مردم برایشان قائل هستند رقابت در آن‌ها را بسیار مهم کرده است. در حقیقت هر فرد تلاش می‌کند تا با موفق شدن در این آزمون‌ها ثابت کند که از دیگران بهتر است.

سبک شخصیتی

تیپ شخصیتی A یا الف یکی از دلایلی است که می‌تواند استرس رقابت را در شما ایجاد کند. کسانی که این سبک از شخصیت را دارند بسیار رقابت‌طلب هستند. همین موضوع باعث می‌شود که رقابت و مسابقه با دیگران برای آنها بسیار مهم باشد. و این موضوع می‌تواند استرس را در آن‌ها افزایش دهد.

نشانه های اضطراب و استرس رقابتی

تمامی فکر فرد درگیر رقابت با دیگران است و به سایر جنبه‌های زندگی توجه زیادی نشان نمی‌دهد.

در بیشتر ساعات روز فرد به رقبای خود، راه‌های پیروزی بر آن‌ها و هر موضوع دیگری راجع به رقابت فکر می‌کند یا از آن صحبت می‌کند.

حتی تصور شکست و برنده نشدن برای فرد اضطراب‌آور است.

قبل از شروع مسابقه یا آزمون نشانه‌های اضطراب در فرد دیده می‌شوند.

کنترل اضطراب پیش از رقابت

برای چند دقیقه به تصویر سازی ذهنی بپردازید. راحت و آسوده تنفس کنید، چشم‌هایتان را ببندید و تجسّم کنید که همه کارها به خوبی پیش می‌رود و شما عملکرد خوبی دارید. این مثبت صحبت کردن با خود می‌تواند روحیه شما را تغییر دهد. با وجودی که ورزشکاران باید انعطاف‌پذیری کافی برای واکنش در طول مسابقه را داشته باشند امّا شما باید با یک راهبرد کلّی در مورد شیوه مسابقه دادن وارد صحنه شوید. راهبرد شما می‌تواند ساده (مثل نگهداری یک ریتم یکنواخت) یا پیچیده باشد.

کنترل اضطراب حین رقابت و مسابقه

اگر متوجه شدید که افکار منفی به سراغتان آمده و یا به منفی صحبت کردن با خود پرداخته‌اید، متوقف شوید و فقط بر روی تنفس‌تان تمرکز کنید. تمرکز بر روی ریتم تنفس، به طور خودکار شما را به حال حاضر برمی‌گرداند. لبخند زوری بزنید. این یک واقعیت است.

اگر با افکار منفی دست و پنجه نرم کنید و نمی‌توانید از شرّش خلاص شوید، فقط کافیست خودتان را مجبور به لبخند زدن کنید، حتی برای چند ثانیه. این عمل ساده، برای یک لحظه، روحیه شما را تغییر خواهد داد و شاید این همان زمانی باشد که شما نیاز داشتید تا به حالت عادی برگردید.
طوری مسابقه دهید که انگار نتیجه‌اش برایتان مهم نیست. اگر گرفتار افکار منفی شوید و انتظار بدترین نتیجه یا شرایط را داشته باشید، غیر ممکن است که بتوانید حداکثر توانائی‌هایتان را بروز دهید. اگر طوری مسابقه دهید که انگار نتیجه‌اش برایتان مهم نیست، در این صورت می‌توانید آرامش داشته باشید و از مسابقه و رقابت لذت ببرید.

راهکارهایی برای مبارزه با اضطراب و استرس رقابتی

اگر می‌خواهید زحماتتان به هدر نرود و به موفقیت برسید، حتما باید با راه های غلبه بر استرس رقابتی آشنا شده و به کمک درمانگر آن ها را تمرین کنید. اجرای این روش ها بدون متخصص ممکن است به اشتباه انجام شود و تاثیرش را از دست بدهد. پس حتما از متخصصین برای راهنمایی خدمات درمانی بگیرید.

افکارتان را تغییر دهید

همان‌طور که گفتیم یکی از مهم‌ترین دلایل برای استرس رقابتی فکر کمال‌گرا یا تمایل به اولین بودن است. این افراد تصور می‌کنند که اگر نتوانند اولین یا بهترین باشند، دنیا به پایان خواهد رسید. پس اگر می‌خواهید استرس رقابتی را در خود کاهش دهید اولین قدم این است که باورهایتان را تغییر بدهید. سعی کنید ذهن‌تان را به این باور برسانید که شما حتی بدون اولین بودن هم ارزشمند هستید.

تمرینات آرام سازی

یکی از بهترین راه‌ها برای مبارزه با هرگونه اضطراب تمرین‌های آرام‌سازی هستند. اگر بتوانید در طول روز زمانی را به روش‌هایی  مثل مراقبه، ریلکسیشن و یوگا اختصاص دهید تأثیر آن را در زندگی خواهید دید. این تمرینات به شما کمک می‌کنند که فشارهای ناشی از استرس را از بدن خود دور کنید. اما اگر هر روز نمی‌توانید برای آن‌ها وقت بگذارید بهتر است کمی قبل از مسابقه این تمرینات را انجام دهید. برای مثال استفاده از روش‌هایی مانند تنفس عمیق و یا تصویرسازی ذهنی می‌توانند در کوتاه‌مدت به شما کمک کنند.

استرس رقابتی و اهمیت مشاوره

همان‌طور که گفتیم استرس رقابتی مشکلات متعددی در زندگی ایجاد خواهد کرد. برای مثال ممکن است رسیدگی به بخش‌های دیگر زندگی خود را کنار بگذارید. یا شاید آن‌قدر درگیر اضطراب بشوید که توانایی عملکرد مناسب در محیط آزمون را از دست بدهید. به‌علاوه استرس رقابتی معمولاً آرامش زندگی شما را نیز از بین خواهد برد. و احتمالاً اختلافاتی را در روابط اجتماعی‌تان ایجاد خواهد کرد. به همین خاطر بهتر است به فکر راهی برای درمان این شرایط باشید.